Ondanks het feit dat nog maar een half procent van de bevolking de Tweede Wereldoorlog nog als volwassene heeft meegemaakt en dus een steeds grotere groep geen persoonlijke ervaring of herinnering aan onvrijheid heeft, blijkt uit onderzoek dat naoorlogse generaties grote waarde hechten aan herdenken en vieren. Het is dan ook niet uit traditie of gewoonte dat wij hier vandaag de gevallenen herdenken. Zeker in Tynje is het oorlogsgeweld niet ongemerkt voorbijgegaan. Bij het begin van de oorlog in mei 1940 sneuvelden de uit dit dorp afkomstige negentienjarige Jeen Jeeninga en de twintigjarige Klaas Idzerda. Zij liggen begraven op het militair ereveld De Grebbenberg en voor hen is hier een gedenkteken opgericht. Wel ligt hier de ook in Tynje geboren Gordykster Anne Huisman, die bij Wassenaar is omgekomen. Zijn naam staat op het monument op de begraafplaats in Gorredijk. Deze gevallenen streden als militair voor de vrijheid van ons land.
Onvrijheid omdat je politieke kleur in de ogen van de machthebbers niet de goede is. Vandaag de dag hebben activisten in vele landen daar nog altijd mee te maken. Tijdens de oorlog werd de communist Gerrit Roorda uit dit dorp hier het slachtoffer van. Diverse malen gevangengezet, vrijgelaten of ontsnapt en na een onderduikperiode weer naar hier teruggekeerd. Vervolging, wij kennen het in Nederland al meer dan 65 jaar niet meer, maar het is voor velen nog een dagelijkse realiteit.
Uit naastenliefde hebben diverse bewoners uit dit dorp en deze streek, zoals onderwijzer Douwe Algra, onderdak geboden aan onderduikers. Algra was net als zijn dochters, actief in het verzet. Onder zijn schuilnaam Van der Velde heeft hij zich teweer gesteld tegen de vijand, die met name in 1944 hier in Tynje voor terreur heeft gezorgd. Veehouder Hylke Watzema heeft in de middag van 3 juni onderdak geboden aan twee leden van een verzetsgroep die gezocht werden door de Duitsers in verband met de overval op een distributiekantoor. Door een spion werden zij verraden en ’s nachts om drie uur kwam een overvalwagen bij de boerderij van Watzema voorrijden. De ramen werden stukgeslagen en men drong het huis binnen. De onderduikers werden gearresteerd en Watzema werd ondervraagd over de verblijfplaats van de andere leden van de verzetsgroep, waarbij zijn kaak met een fietspomp werd stukgeslagen. Omdat Watzema niet kon vertellen waar de anderen waren, is hij door het hoofd geschoten.
In december 1944 werden Wolter Huisman en Eeltsje de Vries zonder reden doodgeschoten nadat een aantal dronken Grüne Polizisten verzetsmensen hadden gearresteerd en Huisman en De Vries toevallig in de buurt waren. Ook op de dag dat Tynje werd bevrijd, zaterdag 14 april 1945, was hier nog een dode te betreuren. Sieger van der Laan uit Heerenveen, commandant van een gevechtsgroep van de Binnenlandse Strijdkrachten, werd toen hij met de Duitsers onderhandelde over hun overgave, door hen in de rug geschoten.
Ondanks de risico’s, die groot waren, werd hier in Tynje werd veel verzet geboden en droppings van wapens waren bij De Deelen, doordat het daar dunbevolkt was, regelmatig aan de orde. Ook dat was gevaarlijk. Ontdekking leidde zeker tot gevangenisstraf of tot de dood. Maar dat heeft velen niet weerhouden om op te staan en zich teweer te stellen. Uit het Geuzenliedboek komt het volgende gedicht uit mei 1942 dat uitdrukking geeft aan de weerbaarheid, die ook breed terug te vinden is bij de bewoners van Tynje en de omgeving tijdens de oorlogstijd:
Wij lijden verdrukking en plagen,
Wij lijden, maar zullen niet klagen.
Wij hebben den moed tot het strijden,
En worden al sterker door 't lijden.
Wij kennen geen vrees en geen pijn,
Wij weten gedragen te zijn.
Wij geven ons over aan God,
En dragen met fierheid ons lot.
Wij tarten het beuken der golven,
Wij willen niet worden bedolven.
Wij laten ons nimmer verslaan,
En zullen ten onder niet gaan.
Dankzij de overtuiging, moed en inzet van velen, die uit het net gelezen gedicht spreekt en ook met de hulp van anderen kon de tirannie worden verdreven. Nu, zoveel jaar na de bezetting, wordt de vrijheid veelal onbewust beleefd. Maar door de vrijheid te spiegelen aan andermans ervaringen van onvrijheid, onderdrukking en bezetting, wordt duidelijk dat vanzelfsprekende vrijheid permanente inspanning vereist. De blik richt zich dan op internationale instituties. Begin jaren 50 werd de EGKS opgericht, die een voorloper was van de huidige Europese Unie, een verband waarin de voormalige vijanden met elkaar samenwerkten. De EU is een internationale institutie met niet alleen een economisch doel, maar ook met de taak om, iedere dag opnieuw, de vrijheid te bewaken en te borgen. Europa is al 67 jaar niet meer verscheurd door een oorlog tussen de grote landen en wij moeten lang terug in de historie om zo’n periode van vrede en vrijheid te vinden. Wij leven nu in een land en in een tijd waar joden, zigeuners, homoseksuelen of communisten niet worden vervolgd en vogelvrij zijn. Waar wij niet gevangen worden gezet omdat wij een afwijkende godsdienst hebben en waar wij niet worden veroordeeld omdat wij een mening hebben die de overheid niet aanstaat. Dit danken wij aan al die moedige mannen en vrouwen, die in de oorlog hun leven hebben gegeven, ook voor onze vrijheid. Ik wil afsluiten met een gedicht van de uit Drachten afkomstige Fedde Nicolai dat heet: "De bevrijding".
5 mei 1945, Nederland bevrijd
waar 5 jaar op moest worden gewacht
Wat waren de mensen verblijd
Ondanks de ellende die de oorlog bracht.
Vijf lange jaren van onderdrukking
Onbeschrijfelijk leed is er geleden
Dood en verderf waren niet gering
Bombardementen op vele steden.
Jodenvervolging, gewelddaden
Hongerwinter, gebrek aan alle dingen
Vele verzetstrijders verraden
Soldaten die kwamen en gingen.
Pijn, verdriet en angstige jaren
Het was een hele moeilijke tijd
Miljoenen hebben dit ervaren
Toch verloor Duitsland de strijd.
Nu 67 jaar vrijheid gedenken
Dat er nooit weer oorlog zal ontstaan
Moge God ons blijvende vrede schenken
Zodat wij veilig verder mogen gaan.
Laten we de bevrijders blijven waarderen
En zij die hun leven lieten in de strijd
Blij dat we nu in vrede mogen verkeren
En dankbaar mogen leven in vrijheid.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten