Het jaar 2020

Het is een open deur om 2020 een historisch jaar te noemen. Net zoals de Spaanse griep van 1918/1919 zal een eeuw later vermoedelijk de Coronacrisis nog steeds worden herinnerd. Iedereen heeft met de gevolgen te maken gehad, maar de beleving kan heel anders zijn. Zelf werd ik mij opnieuw bewust van de beperkte maakbaarheid van onze samenleving. Wij maken plannen ver vooruit; voor de virusuitbraak stond mijn agenda voor het hele jaar aardig gevuld en veel moest worden aangepast. Afspraken vervielen of werden online gepland waarbij je soms hele dagen aan een scherm gekluisterd zat wat niet ideaal bleek, maar in ieder geval kon het werk doorgaan. Reizen kon nog maar beperkt of helemaal niet, bezoeken aan bewoners van verpleeghuizen of andere instellingen waren niet meer mogelijk en scholen moesten perioden gesloten blijven. Dit is maar een greep uit de veranderingen en beperkingen die een virus teweeg heeft gebracht. Hoe kwetsbaar zijn wij toch nog. “De mens wikt en God beschikt” blijkt dan toch wel van alle tijden.

Over online vergaderen gesproken, ook met de gemeenteraad kon dat helaas een periode niet anders. Dat geeft een andere dynamiek. Je mist het meer sociale aspect voor, tijdens en na de vergaderingen. Het nog even in de wandelgangen zaken kunnen verduidelijken, ontbreekt. Ook heb ik gemerkt dat een kwinkslag digitaal minder goed werkt dan tijdens een fysieke vergadering. Een grap moet dan maar achterwege blijven en dat maakt dat het tijdens taaie en lange vergaderingen minder makkelijk is om de toon soms wat lichter te maken. De non-verbale communicatie is toch wel erg essentieel. 

Je bent ook heel erg afhankelijk van de techniek. Sommige vergaderingen via Teams bleken door een niet al te beste WiFi verbinding op het gemeentehuis dramatisch te volgen. Met zo’n 20 vergaderingen per week, waarvan een behoorlijk deel via Teams, is dat nogal frustrerend. Zeker als je een grote inbreng moet hebben tijdens een vergadering met externe partijen en je bent onzichtbaar en moeilijk of niet verstaanbaar is dat niet echt fijn. Een medewerker die gevraagd is om dit op te lossen en vervolgens aangeeft de melding pas een kleine drie weken geleden te hebben gekregen kan dan niet op heel veel begrip rekenen. Ook voor de ICT’ers is het echter een grote opgave geweest om alles in goede banen te leiden en dat is overwegend goed verlopen waar dan wel weer waardering voor moet zijn. 

In het begin van de COVID-19 crisis was er veel saamhorigheid, maar dat kalfde in de loop der tijd behoorlijk af en alle maatregelen die nu genomen moeten worden staan per definitie ter discussie. Voor het kabinet, veiligheidsregio’s en RIVM is dat niet eenvoudig en nu vaccins beschikbaar zijn is het goed dat er licht is aan het eind van de tunnel. Een jaar na nu is waarschijnlijk het “nieuwe normaal” aan de orde. Ben benieuwd hoe dat eruit gaat zien. Mijn verwachting is dat het niet heel erg zal afwijken van het “oude normaal”. Misschien zijn wij ons dan wel wat meer bewust van onze kwetsbaarheid. Ook zien wij dat de crisis lijkt te passen in wat Jezus in Lukas 21 zegt in zijn redevoering over “de laatste dingen”. Daar staat: “Het ene volk zal tegen het andere opstaan en het ene koninkrijk tegen het andere koninkrijk; er zullen grote aardbevingen zijn in verschillende plaatsen, hongersnoden en besmettelijke ziekten. Gelukkig mag er ook worden gelezen over een hoopvolle toekomst. Daarvoor mogen wij werken en bidden. Ora et labora!

Complottheorieën

In 2015 zijn veel taken in het sociale domein van het Rijk overgeheveld naar de gemeenten, ook wel de decentralisaties genoemd. De kosten van deze taken waren door de ministeries becijferd en omdat gemeenten zo efficiënt kunnen werken werd er bij de overheveling stevig op de budgetten bezuinigd. De gemeenten vertrouwden erop dat dit reëel was en ook al kwamen vooraf geen duidelijke cijfers, je mag er toch vanuit gaan dat je niet door een medeoverheid wordt gepiepeld? Dat na enige tijd bleek dat de bezuinigingen niet realiseerbaar waren, sterker nog dat de kosten van met name jeugdzorg veel hoger waren dan het ontvangen budget, kon het ministerie niet voorzien; ik geloof niet in complottheorieën…

In 2018 bleek, toen alle gemeenten eindelijk over de meeste informatie beschikten die het Rijk in 2015 niet kon verstrekken, dat er sprake was van grote tot zeer grote tekorten. Bij de ene gemeente meer dan bij de andere. De uitkeringssystematiek van Den Haag is zo onnavolgbaar dat niet achterhaald kan worden waarom er soms sprake was van grote verschillen. In ieder geval was wel duidelijk dat er geld bij moest en meermaals is dit bij minister De Jonge aangegeven. Deze heeft een relatief zeer kleine bijdrage toegezegd waarvan overduidelijk is dat dit veel te weinig is. Een bron dichtbij het kabinet heeft mij aangegeven dat de minister van financiën, Hoekstra, zijn collega De Jonge geen succes gunt omdat hem dat zou kunnen helpen als er een leider van het CDA moet worden gekozen. Ik geloof echter niet in complottheorieën…

Zo kan meer dan driekwart van de gemeenten de begroting niet structureel sluitend krijgen en moeten reserves worden ingezet om te voorkomen dat allerlei bezuinigingen zoals op cultuur, sportvoorzieningen, infrastructuur en minimabeleid nodig zijn. Iets wat je niet graag wil omdat dit negatieve effecten heeft op de leefbaarheid. Tegelijk wordt door het Rijk gekeken of binnen het gemeentefonds, waar de gemeenten bijna geheel financieel van afhankelijk zijn, een herverdeling kan plaatsvinden. De eerste berichten zijn dat dit voordelig uitpakt voor kleinere gemeenten en dus gunstig voor de grotere met meer dan 100.000 inwoners. Al eerder heeft het Rijk pogingen gedaan om gemeenten te bewegen tot fuseren. Zou er een verborgen agenda zitten achter dit alles? Nee hoor, ik geloof niet in complottheorieën…