Op 4 mei mocht ik tijdens het zogenaamde achtuurmoment een toespraak houden tijdens Festival 3-16 in Ureterp. De tekst staat hieronder.Op 4 mei dit jaar herdenken wij dat 68 jaar geleden een einde kwam aan de bezetting van Nederland, die vijf jaar duurde. Wij zijn bevrijd door de geallieerden, waaronder Amerikanen, Canadezen en Engelsen. Velen van hen hebben hun leven gegeven voor onze vrijheid.
Op 4 mei herdenken wij de doden, die vielen tijdens de Tweede Wereldoorlog in Europa, in het voormalig Nederlands Indië en op andere plekken in de wereld. Naar schatting zijn meer dan 50 miljoen mensen omgekomen. Soldaten lieten het leven op het slagveld, burgers stierven door bombardementen, door ziekten, door honger of door vernietiging. Dat laatste geldt in het bijzonder voor bijna 6 miljoen Joden, die grotendeels zijn vermoord in concentratiekampen, zoals Dachau, Sobibor en Auschwitz.
Op 4 mei herdenken wij ook de gevallenen dichtbij.
Het is ongeveer vijf uur op zaterdagmorgen 14 april 1945. De dag dat Ureterp zal worden bevrijd. Aan de Weibuorren, dichtbij het café Gorter, staat het huis van de familie Veenstra. Hier wonen vader Durk, moeder Grytsje, de zonen Foppe en Joop en dienstmeisje Maaike de Wit. In deze vroege morgen horen zij dat een wagen met paarden ervoor het dorp binnenrijdt. Bij café Gorter bevinden zich leden van de Binnenlandse Strijdkrachten (die BS-ers worden genoemd). Dit zijn gewapende Nederlanders die de bevrijders helpen. Door BS-commandant Piet Lourens wordt geroepen dat de onbekenden moeten stoppen. Deze antwoorden niet maar beginnen meteen te schieten. Het is een troep van 45 bewapende Duitse soldaten. Zij zoeken dekking achter de geraakte paarden en een vuurgevecht met de BS-ers ontstaat.
De familie Veenstra, vader Durk, moeder Grytsje, de zonen Foppe en Joop en dienstmeisje Maaike, verschuilen zich in de kelder van het huis. Door het kelderraam kunnen zij naar buiten kijken. Zij zien niet veel, maar er wordt hevig geschoten. Er vallen doden en gewonden. Naast Duitse soldaten komen vijf BS-leden om het leven. Aalzen de Jager, 45 jaar, Jan van der Broek, 40 jaar, Jan Welfing, 24 jaar, Jan Visser, 25 jaar en de twintigjarige Jacobus ten Berge. Jacobus zijn geweer weigert en een Duitser doodt hem met een nekschot.
De Veenstra’s horen vanuit de kelder de Duitsers het huis binnenkomen. Een Duitser schreeuwt dat de bewoners tevoorschijn moeten komen. Allen gaan met de handen in de nek naar boven en zij worden op een rij buiten tegen een muur geplaatst. De Duitsers beschuldigen vader Veenstra dat hij geschoten heeft. De Duitse officier besluit vader Durk dood te schieten. Net op dat moment komt er een soldaat het erf oplopen. De soldaat roept dat zij snel nieuwe paarden nodig hebben om te kunnen vluchten, want de Canadezen komen eraan. De officier stuurt vader Veenstra erop uit om paarden te halen en hij trekt zijn zoon Foppe mee. De rest blijft achter als gijzelaar.
Op de Weibuorren is het chaos. Gesneuvelde mannen, kermende gewonden en dode paarden. Vader Durk brengt Foppe bij een bekende en vindt met veel moeite een paard. Hij gaat terug naar huis maar op dat moment komen er zes Canadese gevechtswagens over de Mounleane aanrijden. De Canadezen hebben het lawaai van het gevecht in Ureterp gehoord. Zij beginnen meteen te schieten. Vader Veenstra laat het paard los en vlucht het weiland in, zigzaggend de kogels ontwijkend.
Moeder Veenstra staat nog altijd achter het huis en haar bewaker, een Duitser, dreigt haar dood te schieten. Maar als de Canadezen steeds dichterbij komen, gaat hij er vandoor. Na een vuurgevecht worden de Duitsers gevangen genomen. Korte tijd daarna is er opnieuw een vuurgevecht bij het kerkhof. Door een afgedwaalde kogel komt hier nog een kind, Gerard Hempenius, bij om. Al eerder die dag werd politieman Cornelis Tump uit Ureterp doodgeschoten.
Op 4 mei herdenken wij allen die in de Tweede Wereldoorlog gevochten hebben voor onze vrijheid, als soldaat, als BS-er, of in het verzet en die dit met de dood moesten bekopen. Door hun offer worden wij niet gevangen gezet omdat wij openlijk ons geloof willen belijden. Door hun moed worden wij niet veroordeeld omdat wij een mening uiten die een overheid niet aanstaat. Door hen mogen wij Goddank onze eigen keuzes maken en morgen de vrijheid vieren.
Op 4 mei staan wij ook stil bij hen die na 1945 bij andere militaire conflicten en vredesoperaties zijn omgekomen, zoals in Korea, Libanon en het voormalig Joegoslavië. Zij hebben een hoge prijs betaald.
Op 4 mei vandaag weten wij ook dat het in veel landen anders is dan in Nederland. Velen leven niet in vrede en in Syrië, Irak en in sommige landen in Afrika, zoals Somalië en Soedan, kijken mensen nog dagelijks de dood in de ogen. En vrijheid is ook voor veel Christenen vandaag de dag geen vanzelfsprekendheid. Kijk maar naar Noord-Korea, waar Christenen in kampen worden opgesloten of denk aan veel Islamitische landen, zoals Saoedi Arabië en Afghanistan waar Christenen worden vermoord.
Zo meteen houden wij 2 minuten stilte, zodat wij stil kunnen staan bij degenen die zijn omgekomen, maar ook bij wat vrede voor ons betekent. Het betekent ook respect en naastenliefde. Als Christenen hebben wij een taak gekregen op deze aarde. In de Bijbel zijn liefde en vrede kernbegrippen, waarbij de Here Jezus met Zijn leven op aarde ons het voorbeeld heeft gegeven. Dus laten wij in Zijn voetstappen treden, juist in moeilijke tijden en ons geloof en Zijn vrede aan anderen doorgeven. Voor deze uitdaging geeft God ons kracht.
Ter afsluiting wil ik graag het volgende gedicht voorlezen:
4 Mei herdenken wij de doden
Gevallen in de bitt're strijd
Ten tijde van de oorlogstijd
Toen de vrijheid was verboden
Zo verloren velen 't leven
Soldaat, zigeuner, homo, Jood
Ook de onschuld leidt tot dood
Door geweld de geest gegeven
Miljoenen mensen zijn vermoord
Door het duist're duivels plan
Tot de verlossing uit de ban
Toen het bidden werd verhoord
Nog altijd nodig is de bede
Om te redden uit de nood
Het werelds lijden is zo groot
Goede God schenk ons Uw vrede!
